- 2018-05-26 01:30:00
- ព័ត៌មាន
ល្ខោនយីកេមានប្រវត្តិ និងចំណុចពិសេស កម្រមានអ្នកដឹង
- 2018-05-26 01:30:00
- ចំនួនមតិ 0 | ចំនួនចែករំលែក 0
ល្ខោនយីកេមានប្រវត្តិ និងចំណុចពិសេស កម្រមានអ្នកដឹង
ចន្លោះមិនឃើញ
ល្ខោនយីកេមិនសូវមានអ្នកដឹងពីប្រវត្តិរបស់វានោះទេ ហើយក៏មិនស៊ូវមានសកម្មភាពចេញសម្ដែងដែរ ទោះជាល្ខោនមួយនេះបានបង្ហាញខ្លួននៅចំពោះមុខមហាជនខ្មែរជាយូរឆ្នាំមកហើយក្តី។
១. ការពន្យល់ ជុំវិញប្រវត្តិល្ខោនយីកេ
បើតាមប្រសាសន៍របស់អ្នកគ្រូ អ៊ុយ លតាវណ្ណ គ្រូបង្ហាត់យីកេនៅអង្គការសិល្បៈខ្មែរអមតៈថា ល្ខោននេះអាចមានប្រភពមកពីកោះ ជ្វា។ អ្នកគ្រូបានរៀបរាប់ពីប្រវត្តិទម្រង់ល្ខោនយីកេថា មានប្រវត្តិទាក់ទងនឹងប្រវត្តិសាស្ត្រច្រើន ហើយតាមការសន្និដ្ឋានរបស់អ្នកស្រាវជ្រាវបានលើកឡើងថា អាចមានប្រភពមកពីកោះជ្វា ក្នុង អំឡុងគ.ស ៨០២ ដោយផ្អែកទៅលើទំនាក់ទំនងពីបុព្វកាល។
ដូចគ្នានេះដែរតាមសៀវភៅយីកេ និងល្ខោនបាសាក់ របស់លោក ពេជ្រ ទុំក្រវិល ឆ្នាំ ១៩៩៧ បង្ហាញសេចក្តីសន្និដ្ឋានថា ទម្រង់ល្ខោនយីកេនេះអាចមានប្រភពមកពីកោះជ្វា ឬម៉ាឡាយូ ហើយថាល្ខោននេះមានប្រភេទល្ខោនរាំផងច្រៀងផង។
កត្តាដែលគេបានលើកឡើងដូច្នេះព្រោះមានទឡ្ហីករណ៍ ៥ចំណុច គឺ ប្រវត្តិសាស្ត្រ របៀបសម្តែង ចម្រៀង ការតុបតែងកាយ និងឧបករណ៍ស្គរយីកេជាដើម។ ចំណុចប្រវត្តិសាស្ត្រទំនាក់ទំនងខ្មែរ និងចាម អាចមានតាំងសតវត្សទី១ នៃ គ.ស។ ចំណែកកត្តាចម្រៀងដែលប្រើក្នុងការសម្តែងយីកេ មានបទម៉ារីយឹង ដែលដូចគ្នាសុទ្ធសាធទៅនឹងបទធម្មស្មូតរបស់ចាម។
ចំពោះការតុបតែងខ្លួនក្នុងពេលសម្តែងតាមសៀវភៅយីកេ និង ល្ខោនបាសាក់ របស់លោក ពេជ្រ ក្រទុំវិល ឆ្នាំ ១៩៩៧ បានរៀបរាប់ថា មានលក្ខណៈដូចគ្រឿងលម្អនៅលើក្បាលដូចជាគ្រឿងលម្អសក់របស់ស្ដេចចាម។ ចំណែកស្គរយីកេក៏ជាឧបករណ៍មួយដែលមានរូបរាងប្រហាក់ប្រហែលទៅនឹងស្គរសក្ការៈ ចាមជ្វា (របាំរាំថ្វាយអាទិទេព) ឬពិធីរៀបការចាមជ្វា គេឃើញមានប្រើស្គរយីកេនេះ។ ចំណុចមួយទៀតរបៀបសម្តែងយីកេពីបុរាណ គេសម្តែង មានលក្ខណៈដូចអង្គុយដំកង់ ហើយវាក៏ដូចទៅនឹងជនជាតិចាមអង្គុយដំកង់សូត្រធម៌ ដោយមានការវាយស្គរផង។
ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយសារល្ខោនយីកេបានចូលក្នុងសង្គមខ្មែរជាច្រើនទសវត្សរ៍ ក៏ធ្វើឲ្យមានការប្រែប្រួលទៅជាមានលក្ខណៈខ្មែរ។ កាលបើស្ដាប់បទចម្រៀងយីកេ មានពាក្យមួយចំនួន ជាពិសេស ពាក្យឡាំ ឬ ពាក្យបន្ទរ ជាគឺពាក្យមិនអាចពន្យល់ ឬក៏មិនអាចកំណត់ថាជាភាសាជាតិសាសន៍ណាមួយឲ្យច្បាស់លាស់នោះទេ។
២. ក្បាច់ល្ខោនយីកេ និងការពេញនិយម ល្ខោននេះមានលក្ខណៈពិសេសម្យ៉ាងទៀត គឺសិល្បករល្ខោនយីកេនេះ ត្រូវចេះទាំងរាំ និងចេះទាំងច្រៀង។ ល្ខោន យីកេនេះមាន៤ក្បាច់ក្នុងការរាំ ដូចជា ក្បាច់ហោមរោង ក្បាច់ដើរ ក្បាច់បញ្ជូនចម្រៀង និងក្បាច់សម្រាប់ច្បាំងជាដើម។
ចំពោះចំណុចពិសេស របស់ល្ខោនយីកេ គឺស្ថិតនៅលើការពោលដឹករឿង រួមនឹងស្គរយីកេ អាច២ ឬមាន១៣ស្គរស្រេចលើវង់តូច និងវង់ធំ ។ អ្នកពោលជាគ្រូនៃវង់ល្ខោនយីកេ គឺជាអ្នកដឹកនាំការសម្ដែងទាំងមូលក្នុងដំណើររឿង ។ ល្ខោននេះ មានការនិយមនៅខេត្តតាកែ កំពត កំពង់ចាម សៀមរាប កំពង់ឆ្នាំង ស្វាយរៀង ពោធិ៍សាត់ជាដើម ។
៣.បទចម្រៀងបម្រើឲ្យការសម្ដែងក្នុងល្ខោនយីកេ
យីកេជាប្រភេទល្ខោនមួយដែលមានវ័យចំណាស់ ហើយមានបទចម្រៀងប្រមាណ ៨៣ បទសម្រាប់ចម្រៀងក្នុងពេលសម្តែង ក្នុងនោះបទចម្រៀង គឺគេប្រើតាមបរិយាកាសផ្សេងៗដូចជា ៖ បទសម្រាប់ដំណើរ យីកេមាន១៨បទ ចែចង់៤បទ កម្សត់មាន៩ បទ រៀបរាប់ពីអ្វីមួយ មាន៧បទ។ បើយោងតាមសៀវភៅរបស់មន្ទីរវប្បធម៌ និងវិចិត្រសិល្បៈខេត្តតាកែវ "ឯកសារចម្រៀងយីកេ" បោះពុម្ពឆ្នាំ២០០៦ បានរកឃើញបទចម្រៀងបន្ថែមប្រមាណ៧បទបន្ថែមទៀត។ ចំណែកឧបករណ៍ដែលប្រើក្នុងទម្រង់សិល្បៈនេះមាន ស្គរយីកេ ២ឬ ១៣ ទ្រអ៊ូ១ និង ស្រឡៃ១។ តាមការអង្កេតមើលសាច់រឿងដែលគេលើកយកមកសម្តែង ជាប្រភេទរឿងកម្សត់ មានដូចជា រឿងម៉ាក់ថឺង រឿងទុំទាវ និង រឿងសព្វសិទ្ធជាដើម៕
